"Literature is not an ornament, a pleasant pastime, a pretty flower. Literature is a weapon to struggle against injustice."
“Կինը աշխարհ չէ եկած մինակ հաճելի ըլլալու համար։ Կինը եկած է իր խելքը, մտային, բարոյական եւ ֆիզիքական յատկութիւնները զարգացնելու համար։ Ինքզինքնին յարգող բոլոր կիներուն իտէալը միայն հաճելի ըլլալը պէտք չէ ըլլայ, այլ երկրիս վրայ գործօն բարերար տարր մը դառնալը։“
Չնայած սաստիկ զբաղվածությանը հասարակական կյանքում, Զ.Եսայանը չէր թուլացնում աշխատանքը գրական ասպարեզում: Այդ ժամանակ էր, որ գրեց «Կրակե շապիկը», որին ինձ հաղորդակից էր դարձնում՝ ոգևորված կարդալով որոշ հատվածներ: Դա նախապատրաստումն էր ավելի մեծ կտավների, որ ստեղծելու էր Կ.Պոլիսի կյանքից՝ «Սիլիհտարի պարտեզները», «Բարպա Խաչիկ»:
Դեռ Սուեզում էինք, երբ իմացանք,որ զինադադար է կնքված: Ավարտվել էր առաջին համաշխարհային պատերազմը:
Սուեզից գնացքով մեկնեցինք Կահիրե, որտեղ ապրում էր հորս ազգականուհին՝Հայկանուշը: Նրա ամուսինը՝Կարո Պալյանը, քաղաքի անվանի ճարտարապետներից էր: Նրանց որդին՝ Հրազդանը, նույնպես ճարտարապետ դարձավ:
Կահիրեում սպասում էինք միջերկրածովյան նավագնացության վերականգնմանը: Առաջին մարդատար նավով Ալեքսանդրիայից մեկնեցինք դեպի Մարսել: Չնայած պատերազմական գործողությունների ավարտին, ծովում դեռ մնացել էին կորած լողացող ականներ, որոնք կարող էին վտանգ սպառնալ նավին: Այդ պատճառով նավի վրա զինվորական կարգապահություն էր տիրում: Ուղևորներն ապահովված էին փրկության գոտիներով և կցված փրկամակույկներին, մեր նավակն ուներ 5 համարը: Ցերեկը կամ գիշերը հաճախ հայտարարվում էր տագնապ. ուղևորները, փրկության գոտիները հագած, վազում էին դեպի իրենց կցված փրկամակույկները: Նրանց մեջ առաջինը նստում էին կանայք, երեխաները, ծերունիները : Երբ բոլորը տեղավորվումէին (դրա համար տրվում էր որոշակի ժամանակ), փրկամակույկներն իջեցնում էին ծով և թիավարելով հեռացնում էին նավից: Հնչում էր ավարտի ազդանշանը: Նորից բարձրանում էինք նավ: Այդ գործողությունն ինձ շատ էր զվարճացնում, բայց մայրիկիս՝ոչ այնքան: Նա տառապում էր ծովային հիվանդությամբ, չնայած, որ կյանքում ծովով շատ էր ճանապարհորդել:
